सामुदायीक उधम विकासका कार्यक्रम सम्बन्धि निती निर्माण गरेपनी कार्यान्वयनको तहमा फितलो भएको एक कार्यक्रममा बोल्ने बक्ताहरुले बताएका छन् । स्थानीय तहमा उधमका कार्यक्रमलाई परियोजनासंग जोडिएर लैजानु भन्दा पनी कार्यक्रममै सिमीत भएका कारण उपलब्धिमुलक हुन नसकेको कुरामा जोड दिएका थिए । स्थानीय स्तरमा प्राप्त हुने स्रोतहरुको अधिक्तम उपयोग गर्ने तर वजारीकरण र प्रविधिमा पहुँच नभएका कारण उधम विकासको मोडेल परिमार्जन हुन नसकेको उनीहरुको धारणा थियो । ग्रीन फाउण्डेसनको आयोजनामा आज तुलसीपुरमा भएको सामुदायीक उधम विकासको मोडेल सम्बन्धि विभीन्न सरोकारवालासंग भएको छलफल कार्यक्रममा बोल्ने बक्ताहरुले यस्तो बताएका हुन् । उत्पादित बस्तुले बजार नपाउँदा ठूलो समस्या पैदा भएको भन्दै यसतर्फ सरोकारवाला निकायको ध्यान जान जरुरी रहेको उनीहरुको भनाई थियो । कार्यक्रममा कृषि वनमा आधारित सहकारीको सम्भावना, बजारिकरण र चुनौतिका विषयमा व्यापक छलफल गरिएको हो ।
शान्तीनगर गाउँपालिका वन महासंघका अध्यक्ष भिम खत्रीले स्थानीय पालीकास्तरमा वस्तुहरुको उत्पादन भएपनि ब्यवस्थापन हुन नसकेको भन्दै बजारीकरणमा समस्या भएको बताउँनुभयो । आम्दानीको अर्को माध्यम पशु भएपनि कृषि र वनसंग जोडिएका योजनाहरु मात्र आउँने गरेको बताउँनुभयो । पशुलाई परियोजना संग कसरी जोड्न सकिन्छ भन्ने कुरामा ध्यान दिनुपर्ने उहाँले बताउँनुभयो ।
फेकोफन लुम्वीनीका महासचिव शोभाकर सापकोटाले समुह समुहले सिफरीस गरेका सहकारीमा आवद्ध हुन नसक्ने भन्दै सहकारीको नीतीगत कुरालाई पनी मान्न जरुरी रहेको बताउँनुभयो । सहकारीलाई ब्यक्तिगत भन्दा पनि सामुहिक तरीकाले संचालन गर्न सुझाव दिनुभयो । सहकारी मार्फत सामाजीक उधम मोडेल संचालन गर्न सकिने कुरामा जोड दिदै उहाँले एक ठाउँमा मात्र केन्द्रित रहेर काम नगर्न सुझाव दिनुभयो । नितीगत समस्याका कारण वनमा आधारीत काष्ठ उधौग बन्द हुने अवस्थामा आईपुगेको भन्दै चिन्ता ब्यक्त गर्नुभयो ।
दंगीशरण गाउँपालिकाका यादव डांगीले सहकारीहरु बढ्दो क्रममा रहेको भनदै यसको छुट्टै नितीगत ब्यवस्था हुनुपर्ने धारणा राख्नुभयो ।
यस्तै मानवअधिकारकर्मी शुष्मा गिरीले कृषि, वन, पशु, सहकारीको नितीगत रुपमा कुनै पनि काम नभएको भन्दै निती निर्माणको तहमा काम गर्ने सरोकारवालाहरु गम्भीर हुनुपर्ने धारणा राख्नुभयो । कृषि क्षेत्रमा करौडौँ बजेट आएपनि सुकुम्बासी भन्दा पनि हुनेखाने वर्गहरुले पाउँनुपर्ने सुबिधा पाउँने गरेको दावी गर्नुभयो । यस्तै उहाँले वन र पशुलाई जोडेर नमुनायोग्य काम गर्नुपर्ने र नितीगत कुरालाई अक्षरस पालना गर्नुपर्ने बताउँनुभयो ।
दंगीशरण गाउँपालिका निवर्तमान अध्यक्ष भागिराम चौधरीले स्थानीय स्तरमा त्यहि वस्तु उत्पादन हुदा वजार नपाउँने तर बाहिर बाट त्यहि वस्तु आयात हुदा वजार पाउँने भएका कारण उधमीहरुलाई समस्या भएको बताउँनुभयो । आफनै ठाउँमा उत्पादन भएका वस्तुलाई उपभोग नगरी बाहिर खोज्न जाने भएका कारण सफल उधमी बन्न समस्या भएको बताउँनुभयो ।
स्थानीय वन महासंघका अध्यक्ष खेमलाल महतराले सहकारी नियमन हुन नसकेको दावी गर्नुभयो । सहकारीमा एक ब्यक्ति मात्र जिम्मेवार हुने समुहलाई नै जिम्मेवार बनाउँन नसकेका कारणले सहकारी खस्कदो अवस्थामा आएको जिकीर गर्नुभयो । सहकारीले बचत र ऋणलाई मात्र प्राथमिक्ता दिएर काम गर्ने गरेको भन्दै अवका दिनमा सहकारीलाई सुचारु गर्न अभिमुखीकरण गर्नुपर्ने आवश्यक रहेको बताउँनुभयो ।
ग्रीन फाउण्डेसनका केन्द्रिय अध्यक्ष घनश्याम पाण्डेले स्थानीय स्तरमा उत्पादन भएका वस्तुहरुको अधिक्तम उपभोग गर्नुपर्ने कुरामा जोड दिनुभएको छ । विश्वभरी १२ वटा देशमा उधमी कार्यक्रम संचालन भईरहेको भन्दै ग्रीन फाउण्डेसनको यो वर्ष ५० हजार उधमी बनाउँने उद्धेश्य रहेको जानकारी दिनुभयो । उधमलाई वजार केन्द्रित मोडेलमा लैजानुपर्ने उहाँको धारणा थियो । हरेक तहका, समुदायका नागरीहरुलाई उधमसंग जोड्नका लागि पुनः परिमार्जन गरेर काम र कार्यहरुलाई स्थानीय तहसंगको सहकार्यमा अगाडि बढाउँनुपर्ने बताउँनुभयो । प्राकृतीक स्रोत र साधनलाई कसरी उपभोग गर्न सकिन्छ भन्ने तर्फ सबैको ध्यान केन्द्रित हुन जरुरी रहेको बताउँनुभयो ।
यस्तै तुलसीपुर १२ का निर्वतमान वडा अध्यक्ष श्याम डांगीले प्राकृतिक स्रोत साधनको दृष्टिकोणले प्रचुर सम्भावना रहेको कृषि वनमा आधारित सहकारीको अवधारणाले आर्थिक क्षेत्रमा देखिने गरि परिवर्तन ल्याउनुपर्ने धारणा राख्नुभयो । सहकारी मार्फत कृषि वनमा आधारित विभिन्न उद्यमहरु सञ्चालन गरेर स्वरोजगारका अवसर सृजना गर्नु आजको प्रमुख आवश्यक्ता रहेको बताउँनुभयो ।
कृषि अभियानकर्मी रुपबहादुर खत्रीले सहकारीको उद्धेश्य, यसको अवधारणा, नेपालको परम्परागत सहकारीका विषयमा जानकारी गराउँनुभएको थियो ।
यस्तै ग्रीन फाउण्डेसनका कोषाध्यक्ष केपि भण्डारीले सहकारी मोडेल, साझेदारी मोडेल, सामाजीक उधम मोडेल, समुदायमा आधारीत मोडेल, वजार निर्देशित उधम मोडेलका विषयमा जानकारी गराउँनुभएको थियो ।
यस्तै ग्रीन फाउण्डेसका दिपक परियारले कृषि वन उधम सहकारी, यसको आवश्यक्ता, उद्धेश्यहरु, कार्यहरु र कार्यक्षेत्रका विषयमा जानकारी गराउँनुभएको थियो ।
छलफलमा तुलसीपुर, दंगीशरण, शान्तिनगर र बबई गाउँपालिकाका सहकारी शाखा प्रमुख, केन्द्र, प्रदेश र स्थानीय वन महासंघ, डिभिजन वन, सहकारीका अगुवा र उद्यमीहरुको सहभागिता रहेको थियो । ग्रिन फाउण्डेसनका अध्यक्ष विष्णु केसीको अध्यक्षतमा भएको कार्यक्रमको सहजीकरण सचिव सुरेश रावतले गर्नु भएको थियो ।